انسان و رفتار جنسی(8)

برانگیختگی و چرخه پاسخ های جنسی (بخش دوم)

در مباحث قبلی به تشریح مختصر اندام های جنسی در زنان و مردان پرداخته شد و در ادامه برخی عوامل مرتبط با برانگیختگی جنسی مورد بررسی قرار گرفت. گفته شد که مجموعه ای از عوامل فیزیولوژیکی، روانشناختی و فرهنگی در این ارتباط موثر هستند. در ابتدا کارکرد های مغز و حواس پنجگانه و نقش هرکدام در ایجاد برانگیختگی جنسی مورد بررسی قرارگرفت. حال به بررسی سایر عوامل موثر پرداخته و چرخه پاسخ های جنسی را تشریح خواهیم نمود.

برخی از هورمون های ما در شکل گیری میل جنسی، جذابیت جنسی و به طور کلی رفتار جنسی ما نقش دارند. آندروژن ها و استروژن ها معمولا به عنوان هورمون های جنسی شناخته می شوند. این هورمون ها به طور کلی زیرشاخه ای از هورمون های استروئیدی هستند که توسط غدد جنسی (بیضه ها و تخمدان ها) ترشح می شوند. بدون شک بسیاری از افراد چیزهایی زیادی درباره هورمون های جنسی مردانه و زنانه شنیده اند و اغلب هم اطلاعات نادرستی در اینباره کسب کرده اند. اینکه واقعا بتوانیم هورمونی را مختص یک جنس خاص بدانیم و دیگری را مختص جنس دیگر تا حدودی گمراه کننده است. واقعیت این است که هر دوجنس، هورمون های جنسی زنانه مردانه را تولید می کنند. این تقسیم بندی ها شاید برای سهولت در مطالعه این قبیل مسائل باشد. به طور کلی هورمون های جنسی مردانه را به عنوان آندروژن و هورمون های جنسی زنانه را به عنوان استروژن می نامند. در مردان حدودا 95 درصد آندروژن ها توسط بیضه ها ساخته می شوند و 5 درصد باقی مانده توسط غدد فوق کلیوی. این مساله در مورد زنان نیز درست است یعنی تخمدانها و غدد فوق کلیوی به همین میزان در تولید آندروژن در زنان نقش دارند. چه در زنان و چه در مردان آندروژن ها را تحت عنوان تستسترون میخوانند. با این حال بدن مردان 20 تا 40 بار بیشتر از بدن زنان تستسترون تولید می کند. استروژن ها در بدن زنان توسط تخمدان ها تولید می شود. تولید استروژن در بدن مردان بر عهده بیضه ها می باشد. البته مقیاس تولید استروژن در بدن مردان بسیار کمتر از استروژنی هست که در بدن زن تولید می گردد.

علاوه بر تاثیرات این هورمون ها، برانگیختگی جنسی، جذابیت جنسی و پاسخ های جنسی از جمله مولفه هایی هستند که تحت تاثیر هورمون های نوروپپتیدی نیز هستند که در مغز تولید می شوند. یکی از مهمترین این هورمون ها اکسیتوسین می باشد که گاها با عنوان«هورمون عشق» نیز نامیده می شود که ظاهرا باعث می شود که ما برای دیگری جذابیت عاطفی، هیجانی و شهوانی داشته باشیم.

مطالعات مختلف نشان داده است که تستسترون با رفتار جنسی مردان ارتباط دارد. این مطالعات نشان داده است که تستسترون بیش از آنکه بر عملکرد جنسی مردان تاثیر داشته باشد بر میل جنسی ان ها تاثیرگذار است. بنابراین باید بیان داشت مردی که تستسترون کمتری دارد احتمالا میل جنسی پایین تری هم خواهد و در نتیجه کمتر در رفتار جنسی درگیر می شود؛ اما این مساله تاثیر چندانی در مثلا عملکرد نعوظ یا ارگاسم وی ندارد. این مساله بویژه در مورد مردانی که به دلیل مشکلات پزشکی نظیر پروستات، بیماری های جنسی خاص تحت عمل جراحی قرارگرفته اند و بیضه آنان برداشته شد است کاملا محرز شده است. بخش دیگری از تاثیر هورمون ها بویژه بر عملکرد جنسی مردان به داروهای مسدود کننده آندروژن بر می گردد. قسمی از داروها که تحت نام انتی آندروژن شناخته می شوند(کاربرد درمانی دارند) باعث کاهش میزان تستسترون موجود در گردش خون می شوند. مطالعات نشان داده است این قبیل داروها هم باعث کاهش میل جنسی می شوند و فعالیت جنسی را کاهش می دهند. مطالعات همچنین نشان داده است که کاهش ترشح سطح تستسترون به دلایلی نظیر بیماریهای مربوط به سیستم اندوکرین یا افزایش سن می تواند باعث کاهش برانگیختگی جنسی در مردان گردد. اگر این مساله قبل از سن بلوغ اتفاق بیفتد باعث می شود فرآیند بلوغ و ویژگی های جنسی اولیه و ثانویه که در مباحث قبلی بررسی شده اند با تاخیر اتفاق بیفتند و در نتیجه افراد شاید هرگز نتوانند میل جنسی فعالی داشته باشند.

در ارتباط با هورمون های جنسی زنانه باید بیان داشت که استروژن ها به طور کلی نقش مهمی در بهزیستی زنان دارند و به نگهداری ضخامت و قابلیت ارتجاعی بافت تناسلی زنان کمک می کنند و همچنین در حفظ و نگهداری و تداوم لزج شدن واژن نیز مشارکت دارند. با وجود این مسائل نقش استروژن ها در رفتار جنسی زنان هنوز روشن نیست. مطالعات نشان داده اند زنانی که به دلایل پزشکی مجبور به جرحی تخمدان شده اند و تخمدان خود را از دست داده اند و از درمان هورمونی (تزریق استروژن) استفاده می کنند نه تنها میزان بیشتری از لزج شدن واژن را گزارش داده اند بلکه میل جنسی، لذت جنسی و ظرفیت ارگاسمی آن ها به طرز چشمگیری افزایش یافته است. بعلاوه مطالعات نشان داده است زنانی که از درمان های هورمونی استفاده می کنند و تستسترون و استروژن را همزمان با هم دریافت می کنند بیشتر از زنانی
که صرفا استروژن دریافت می کنند افزایش سطح میل جنسی، برانگیختگی جنسی، خیال پردازی های جنسی و حتی ارگاسم را تجربه می کنند.

بسیاری از مطالعات به اهمیت تستسترون در افزایش عملکرد جنسی زنانی اشاره دارند که با کاهش هورمون های جنسی به دلایل مختلف (از جمله برداشتن تخمدان، یائسگی و…) مواجه هستند. بعلاوه دریافت تستسترون در زنانی که سابقه میل جنسی و فعالیت جنسی کمی دارند نیز می تواند باعث افزایش میل جنسی، خیالپردازی جنسی، فعال تر شدن در روابط جنسی و حتی خودارضایی بیشتر می گردد.

اکسیتوسین که نوعی هورمون نوروپپتیدی می باشد در هیپوتالاموس تولید می شود و تاثیر زیادی بر پاسخ های جنسی، جذابیت جنسی، شهوانی و بین فردی دارد. بسیاری بر این باورند که اکسیتوسین نوعی فرآیند شیمایی است که در جریان در آغوش گرفتن و بغل کردن تولید می شود و دلیل این ادعا را این میدانند که اکسیتوسین حتی در جریان شیر دادن مادر به نوزاد نیز تولید می گردد. آزاد شدن اکسیتوسین در طول برانگیختگی جنسی می تواند نتیجه در آغوش گرفتن زوجین باشد. اکسیتوسین در جریان صمیمت فیزیکی تولید می شود و در هرگونه تماس و لمس فیزیکی می تواند محرکی برای تولید آن باشد. افزایش سطح اکسیتوسین می تواند محرکی برای داشتن فعالیت جنسی در انسان باشد. این هورمون باعث افزایش حساسیت پوست نسبت به لمس و تماس می گردد و درنتیجه رفتارهای عاطفی، صمیمانه و جنسی را تسهیل می کند. در نوع انسان افزایش سطح اکسیتوسین باعث می شود رفتارجنسی ما از یک برانگیختگی اولیه به داشتن آمیزش جنسی و در نهایت ارگاسم منجر گردد و این مساله در مورد هر دو جنس صدق می کند. بعلاوه افزایش تدریجی سطح اکسیتوسین حتی ارگاسم باعث می شود حتی بعد از ارگاسم میل زوجین به در آغوش گرفتن یکدیگر و تماس جسمانی ان ها بیشتر گردد و در نتیجه به افزایش صمیمت زوجین کمک می کند.

چرخه پاسخ های جنسی:

در ارتباط با چرخه پاسخ های جنسی، چند نظریه وجود دارد که هرکدام توسط نظریه پردازن بنام این حیطه ارائه شده اند و از اهمیت خاصی برخوردار هستند. با توجه به اینکه هدف این مباحث عموم مردم هستند و بحث در مورد این مساله نیازمند بحث تخصصی است لذا به بیان چرخه پاسخ های جنسی به صورت کلی پرداخته میشود و در ادامه چرخه پاسخ جنسی در زنان و مردان به طور خلاصه ارائه می گردد.

به طور کلی دوره پاسخ جنسي در زن و مرد داراي 4 مرحله اصلی است: میل، انگيختگي، اوج لذت جنسي يا ارگاسم، فرونشيني.

مرحله میل: مرحله میل از هر منبع تحريك جسمي يا رواني (خیال پردازی و یا لمس و تحریک جسمانی) ممكن است پديد آيد. اینکه چه محرکی باعث تحریک ما گردد تأثير عمیقی بر روند رابطه جنسی خواهد گذاشت و ممکن است به تداوم پاسخ های جنسی و در نهایت امیزش جنسی منجر گردد یا نگردد. محرك جنسي مي تواند منجر به تسريع يا كوتاه شدن ميزان برانگيختگي شود و به همین میزان رابطه جنسی و ارگاسم طولانی بشود یا خیر. اگر روش تحريك از نظر فيزيكي يا رواني نامناسب باشد يا قطع شود مرحله میل طولاني شده يا حتي ممکن است قطع گردد. نشانه اصلی برانگيختگي در مرد ايجاد نعوظ می باشد و در زن واژن لزج، كليتورس سفت و متورم و لب هاي كوچك و بزرگ ضخيم مي شود. نوك سینه در هر دو جنس برجسته مي شود. اين مرحله مي تواند از چند دقيقه تا چند ساعت بطول بيانجامد.

مرحله انگیختگی: در صورت تدوام محرك جنسی مؤثر، مرد يا زن از مرحله میل وارد مرحله انگیختگی مي شوند. در اين مرحله تنش هاي جسمی و جنسي شدت يافته و به بالاترين سطح خود مي رسند. شاهد انقباضات شديد در مرحله ارگاسمي هستيم. كليتوريس بالا مي رود و به آساني قابل لمس نيست. حجم پستان ها افزايش پيدا مي كنند. آلت مرد سفت تر و متورم تر مي شود. رنگ مهبل تغيير پيدا مي كند. لب هاي كوچك پهن تر مي گردند.

مرحله اوج لذت جنسی: بالاخره ممكن است فرد به ارگاسم نزديك شود. اين مرحله اوج لذت جنسي و رفع تنش هاي جسماني است. طول مدت مرحله برانگیختگی بستگي به ميزان مؤثر بودن محرك مورد استفاده و انگيزه فرد براي رسيدن به ارگاسم دارد . اگر محرك يا انگيزه ناكافي بوده يا تمام محرك ها ناگهان قطع شوند فرد به رفع تنش ارگاسميك دست نيافته و از مرحله انگیختگی وارد يك مرحله بسيار طولاني فرونشيني خواهد شد. مرحله ارگاسم محدود به چند ثانيه است كه ضمن آن احتقان عروقي و عضلاني حاصل از تحريك جنسي به اوج می رسد.

كانون ذهني ارگاسم در ناحيه لگن است و در زن مخصوصاً در كليتوريس، واژن و رحم و در مرد آلت، پروستات و كيسه هاي بيضه متمرکز است. ارگاسم در مرد با حالت ذهني غير قابل اجتناب بودن انزال شروع و با دفع مني پايان مي گيرد. ارگاسم در زن با انقاضات شديد و غير ارادي مهبل و مجراي ادرار همراه است. تغييرات ديگر عبارتند از:
افزايش حرارت عضلات كه از محوطه ارگاسمي شروع و منتشر مي گردد، افزايش فشار خون و ضربان قلب.
در تجربه ارگاسم در زنان تغييرات فاحشي از نظر شدت و طول مدت مشاهده مي شود. در حالي كه در مردان تفاوت ها كمتر است.

مرحله فرونشيني: مرد و زن از اوج حالت ارگاسميك وارد آخرين مرحله پاسخ جنسي يعني مرحله فرونشيني مي گردند. اين دوره بازگشت و زوال تنش شخص از مراحل میل و انگيختگي به حالت بدون تحريك می باشد. ارگاسم بازگشت به حالت سكون، آرامش، خوشي و رفع تنش جسمي و جنسي است. در زن ها اين توانايي وجود دارد كه از هر نقطه مرحله فرونشني در صورتي كه در معرض تحريك كافي ديگر قرار بگيرند به يك تجربه ارگاسمي ديگر برگردند. در مردان این مدت زمان بیشتر است و از فردی به فرد دیگر متفاوت و ممکن است حداقل نیم ساعت و حداکثر چند ساعت تا یکروز را نیز در بربگیرد. بنابراین در مرد مرحله فرونشيني شامل بی پاسخی است . تحريك مجدد به سطوح بالاتر تنش جنسي فقط پس از ختم اين دوره بي پاسخي امكان پذير است.

بقایاي فيزيولوژيك تنش جنسي معمولاً در هر دو زن به كندي از بين مي روند مگر اينكه حالت رهايي ارگاسمیک بسيار عميق و مغلوب كننده اي تجربه شده باشد. برگشت به حالت عادي زماني انجام مي شود كه ارضای جنسی انجام شده باشد.

 

تفاوت مهمی که در این فرآیند های بین زن و مرد وجود دارد تفاوت در نوع محرک هایی است که باعث ایجاد میل و برانگیختگی در انان می گردد. مردها بيشتر به محرك هاي روانی و ذهنی حساسند در حالي كه زنها ميل جنسي شان به تحريك اندام تناسلي آنها بواسطه مرد وابسته است و تمايل دارند تا قبل از دخول بواسطه دستمالي و نوازش اندام هاي جنسي برانگيخته شوند.

محركات ذهنی و روانی مرد براي رابطه جنسي می تواند شامل ظاهر فیزیکی شكل پستانها، اندام، رنگ مو،نوع رفتارهای جنسی زن، لحن و كلام زن، بوي زن و… و البته تماس فیزیکی و تحریک مستقیم آلت تناسلی.

تحريك جنسي زن قبل از دخول ضروري است. هر زن نقطه تحريك ويژه اي دارد. بعضي از اين موارد عبارتند از: نوازش ملايم نوك پستان، تحريك و مالش كليتوريس، بوسه هاي عميق، فشار آغوش و تنگ در بغل گرفتن، مالش مهبل و بيان جملات عشقي و….

چرخه پاسخ جنسي در زنان

مرحله میل: نخستين نشانه انگيختگي جنسي در زن افزايش جريان خون مهبل است. اين پر خوني موجب تورم و لزج شدن مهبل مي گردد. در مرحله میل جريان خون بافت مهبل يك و نيم تا چهار برابر افزايش مي يابد و اين فرايند تقريباً در عرض يك ثانيه رخ مي دهد. چنين سرعتي نشانگر آن است كه اين فرايند با دخالت اعصاب رگ هاي خوني صورت مي گردد. لزج شدن مهبل در عرض 10 تا 30 ثانيه پس از آغاز تحريك جنسي مشاهده مي شود. اين لزج شدن باعث می شود آلت تناسلی مرد به راحتی وارد واژن گردد، به گونه ای كه در صورت كاهش اين ترشحات حركت رفت و برگشتي آلت تناسلی ممکن است موجب ناراحتي و آزردگي زن شود.

طول مدت انگيختگي در افراد مختلف و بسته به كيفيت تحريك جنسي و موقعيتي كه در آن تحريك جنسي رخ مي دهد متفاوت است و دامنه اي كمتر از 1 دقيقه تا چند ساعت را در بر مي گيرد. اين دامنه بستگي به مدت زماني دارد كه پیش نوازش های اولیه صورت گرفته باشد. البته باید بیان داشت در صورتیکه میل جنسی در هر دو نفر بالا باشد، طول مدت پیش نوازش ها تاثیر کمتری بر این روند خواهد گذاشت. براي اغلب افراد بوسيدن، لمس كردن، در آغوش كشيدن و فشردن يكديگر بخش اساسي لذت از آميزش را تشكيل مي دهد و بسياري از زنان رسيدن به اوج لذت جنسي را بدون آنكه چنين تحريك هايي را دريافت كنند غير ممكن مي دانند. برخی مطالعات نشان داده اند که اغلب زنان بیان می کنند كه پیش نوازش يا عشق بازي قبل از آميزش بايد دست كم 15 تا 20 دقيقه به طول بينجامد تا آمادگي لازم را برای آميزش بيابند و از آن لذت ببرند یا ارگاسم را واقعا تجربه کنند. اگر چه مردان نيز از چنين مقولاتي لذت مي برند اما بيشترين برانگيختگي جنسي در آنان بر اثر تحريك آلت تناسلی ايجاد مي شود و پیش نوازش ها نقش چنداني در توانايي آنها براي رسيدن به اوج لذت جنسي ايفا نمي كند.

مرحله برانگیختگی: در اين مرحله افزايش حجم كليتوریس بيشتر مي شود، تنفس سريعتر و ضربان قلب و فشار خون بالا مي رود. با ادامه تحريك جنسي، پستانها برجسته شده و در اواخر اين مرحله، تنش ماهيچه اي در سرتاسر بدن بيشتر مي شود .

مرحله اوج لذت جنسي: ارگاسم عبارت است از اوج لذت جنسي و رها شدن از تنش هاي جنسي. شروع فيزيولوژيك ارگاسم با انقباض عضلات همراه است. وقتي تحريك جنسي بسيار شديد مي شود، موجب انقباض ماهيچه هاي رحم، مهبل و ماهيچه مقعد مي گردد.
شدت انقباضات در اين مرحله متناسب با شدت تجربه اوج لذت جنسي به تعداد 40 بار در دقيقه مي رسد. رابطه مهمي ميان شدت انقباضات و احساس ذهني ارگاسم وجود دارد. ضربان قلب و فشار خون از مرحله قبل بالاتر رفته و به بيشترين حد مي رسد. از علايم ديگر ارگاسم در زن مي توان به مواردي چون: ايجاد چين و شكن در صورت زن، انقباض عضلات بدن بخصوص در نواحي انتهايي چون گردن، بازو و پاها. افزايش ضربان قلب به 110 -180 بار در دقيقه و… اشاره کرد.

مرحله اوج لذت جنسي به رغم كوتاه بودنش لذت بخش ترين مرحله از چرخه پاسخ جنسي است. يك زن بالغ سالم در 24 ساعت مي تواند تقريباً چندین بار به ارگاسم برسد؛ البته این مساله منوط به این است که تحریک و برانگیختگی کافی وجود داشته باشد و شرایط از نظر، محیطی، جسمی و ذهنی روانی مطلوب باشد.

مرحله فرونشيني: در طول مرحله فرونشيني اندام هاي تناسلي به حالت قبل از مرحله میل باز مي گردند. فرونشيني احتقان عروقي هاله پستان ها، بعد از ارگاسم سريع صورت مي گيرد. در طول اين مرحله نعوظ يا كليتوريس از بين مي رود. سرعت تنفس، ضربان قلب و فشار خون به سطح قبل از تحريك جنسي باز مي گردد و با پديدار شدن يك احساس رخوت و آرامش كلي همه ماهيچه های بدن شل و آرميده مي شوند.

در مرحله فرونشيني يا بلافاصله بعد از رسيدن به مرحله ارگاسم، تحريك كليتوريس، نوك پستانها و مهبل ممكن است ناخوشايند يا آزاردهنده باشد.

چرخه پاسخ جنسي در مردان

مرحله میل: زمانی که مرد در معرض محرک جنسی قرار می گیرد، تپش قلب او سریعتر می‌شود و فشار خون در بدن افزایش می‌یابد. این افزایش در اندام تناسلی مردان موجب بزرگتر شدن آلت مردانه و سفت شدن بدنه آن می‌شود که نعوظ نامیده می‌شود .آشكارترين نشانه جسماني انگيختگي در مرد نعوظ آلت تناسلی است كه معمولاً چند ثانيه پس از تحريك جنسي ذهني يا بدني آغاز مي شود. این مساله ناشی از پر خون شدن رگ هاي آلت تناسلی است. نعوظ از 2 طریق آغاز مي شود:

1. تحريك رواني: افكار شهواني و رؤياهاي جنسی مي توانند موجب نعوظ كامل شوند.
   
2. تحريك نواحي تناسلي: تحریکاتی که بر روی آلت تناسلی مرد در حین دخول در واژن و یا تحریکاتی كه به وسیله زن روی آن انجام میگیرد(لمس، و…)، نعوظ را در پی دارند.
   

   مرحله برانگیختگی: در اين مرحله آلت تناسلی دچار تغيير رنگ شده و يا پر رنگ تر مي شود. تورم بيضه ها صورت می گیرد به گونه ای كه 50 تا 100 درصد بزرگتر از مرحله قبل مي شود. در اين مرحله ضربان قلب، فشار خون، تنفس و تنش عضلاني همگي افزايش مي يابد.
   

   مرحله اوج لذت جنسي (ارگاسم): وقتي تحريك جنسي بسيار شديد می گردد، انزال تجربه مي شود و مني به بيرون مجراي آلت سرازير مي شود. انزال، به رها شدن مني گفته مي شود كه گاهي اوقات بدون تجربه اوج لذت جنسي رخ مي دهد. به طور معمول انزال در مردان به معنای تجربه ارگاسم می باشد.
   

   مرحله فرونشيني: پس از انزال، اندازه آلت تناسلی به تدريج كاهش يافته و نعوظ از بين مي رود و آلت تناسلی نرم و شل مي شود. با تداوم مرحله فرونشيني اندازه بيضه ها نيز كاهش مي يابد. و ضربان قلب و فشار خون و تنفس به حالت قبل بر مي گردد.
   در طول مرحله فرونشيني چنانچه آلت تناسلی بلافاصله بعد از انزال از مهبل بيرون كشيده شود سرعت فرونشيني بيشتر از حالتي است كه آلت تناسلی در مهبل تحريك شده باقي مي ماند. چنانچه تماس بدني با شريك جنسي بيشتر باشد برگشت آلت تناسلی به حالت انزال و شل شدگي كامل مدت بيشتري طول مي كشد. اگر مرد بلافاصله بعد از انزال بستر را ترك كند و قدم بزند يا درباره يك موضوع خنثي صحبت كند فرونشيني آلت تناسلی با سرعت بيشتري رخ مي دهد.
   

   مرحله تحريك ناپذيري: پس از رسيدن به مرحله فرونشيني مردان وارد يك دوره تحريك ناپذيري جنسي مي شوند كه در اين دوره تجربه دوباره اوج لذت جنسي يا انزال ناممكن است. طول اين دوره از فردي به فردي ديگر و در زمانهاي مختلف از چند دقيقه تا چند ساعت فرق مي كند. 

   تا این جا در مورد برانگیختگی جنسی، عوامل موثر بر آن، تاثیر مغز در فرآیند برانگیختگی، هورمون های جنسی و رفتار جنسی و در نهایت چرخه پاسخ جنسی و تفاوت ان در زنان و مردان مورد اشاره قرار گرفت. در سلسله مباحث بعدی به بحث و بررسی در ارتباط با مسائلی می پردازیم که نقش مهمی در رفتارهای جنسی بزرگسالان ایفا می کنند و باعث می شوند که ب
   زرگسالان رفتارهای جنسی منحصر به فردی داشته باشند می پردازیم. مباحثی از قبیل عشق و صمیمیت، روابط بین فردی، ازدواج و… مورد بررسی قرار می گیرند.